آیا قهوه فشار خون را افزایش می‌دهد؟

می‌دانستید شما و بقیه مردم جهان سالانه نزدیک به 8.6 میلیارد کیلوگرم قهوه مصرف می‌کنید؟ نوشیدنی محبوب خاصی که دشمن خواب‌آلودگی است و شما را سرحال و پرانرژی و شاداب می‌کند. وقتی نوشیدنی‌ای تا این حد پرمصرف، جزئی از برنامه روزانه‌تان به حساب بیاید، لازم است درمورد جنبه‌های مختلف اثر آن بر بدن اطلاعات علمی دقیق داشته باشید. یکی از این جنبه‌ها، تأثیر قهوه بر فشار خون و سلامتی قلب شماست. احتمالاً شنیده‌اید که نوشیدن قهوه فشار خون را موقتاً بالا می‌برد، ولی دلیل این اثر چیست و زمان، تفاوت‌های فردی یا عادت به مصرف قهوه چه نقشی در آن دارد؟ اصلاً فشار خون بالا و عشق به قهوه را چطور می‌توان مدیریت کرد؟ این مطلب مجله قهوه را بخوانید تا پاسخ همه سؤال‌های بالا را بگیرید و خیالتان درمورد تأثیر قهوه بر فشار خون راحت شود. اگر می‌خواهید همه چیز را در مورد قهوه و سلامتی بدانید، مطلب فواید و مضرات قهوه را مطالعه کنید.

تأثیر قهوه بر فشار خون: پژوهشگران چه می‌گویند؟

پژوهشگران با بررسی‌های مختلف ثابت کرده‌اند که اثرات فیزیولوژیکی نوشیدن قهوه بر بدن شما فراتر از افزایش انرژی یا غلبه بر خواب‌آلودگیِ صرف است. بر اساس این تحقیقات، قهوه فشار خون را افزایش می‌دهد اما برای مدت کوتاهی پس از مصرف (تا حدود 3 ساعت). سال 2016، استیون کریسانت، محقق بخش قلب و عروق دانشکده پزشکی اوکلاهما پس از مرور 34 مطالعه نشان داد که 200 تا 300 میلی‌گرم کافئین (معادل کافئین موجود در 1.5 تا 2 فنجان قهوه) به ترتیب فشار خون سیستولیک و دیاستولیک فرد را 8 و 6 میلی‌متر جیوه افزایش می‌دهد. جالب است بدانید که این تأثیر قهوه بر فشار خون تا سه ساعت بعد از مصرف پایدار است و در افراد با فشار خون طبیعی و افراد مبتلا به فشار خون بالا تفاوتی ندارد. مطالعه جالب اما قدیمی‌تر دیگری درمورد تأثیر قهوه اسپرسو بر فشار خون با همکاری پژوهشگرانی از سوئیس و ایالات متحده روی 15 داوطلب سالم (بدون فشار خون بالا و سابقه خانوادگی آن) انجام شده است. شرکت‌کنندگان این پژوهش در این چهار وضعیت آزمایش شدند:

• قبل و بعد از نوشیدن اسپرسوی تریپل (سه شات اسپرسو)؛
• قبل و بعد از نوشیدن اسپرسوی تریپل بدون کافئین؛
• قبل و بعد از تزریق وریدی 250 میلی‌گرم کافئین؛
• قبل و بعد از تزریق دارونما (محلول نمکی).

محققان چه مشاهداتی داشتند؟ نوشیدن اسپرسوی تریپل فشار خون افرادی را که به نوشیدن قهوه عادت نداشتند افزایش داد (میانگین افزایش 13 و 7 میلی‌متر جیوه در فشار سیستولیک و دیاستولیک). اما چنین تأثیری در افرادی که منظم قهوه می‌خوردند دیده نشد. تزریق وریدی کافئین، با وجود افزایش مشابه سطح کافئین خون، تأثیر کمتری بر فشار خون داشت و فشار سیستولیک را به‌طور میانگین تنها 6 میلی‌متر جیوه افزایش داد. اسپرسوی بدون کافئین هم فشار سیستولیک مصرف‌کنندگان منظم قهوه را به‌اندازه اسپرسوی کافئین‌دار (12 میلی‌متر جیوه) افزایش داد. این مطالعه نشان داد که تأثیر قهوه بر فشار خون تنها به کافئین مرتبط نیست و دیگر ترکیبات موجود در قهوه هم در این میان نقش دارند. همچنین، افرادی که به‌طور منظم قهوه می‌نوشند، نسبت به اثرات آن بر فشارخون مقاوم‌ترند.

سازوکار تأثیر قهوه بر فشار خون

اگر می‌پرسید دلیل این تأثیر قهوه بر فشار خون چیست، باید بگوییم که پژوهشگران هنوز سازوکار دقیقی برای آن اعلام نکرده‌اند، ولی بیشترین شواهد برای این دو دلیل به دست آمده است:

• کافئین با مهار عملکرد عامل گشادکننده رگ‌ها، فشار خون شما را برای مدت کوتاهی افزایش می‌دهد.
• کافئین با تقویت ترشح آدرنالین از غدد فوق کلیوی، فشار خون را بالا می‌برد (در این مورد، استرس هم دخیل است).

 

تأثیر قهوه بر فشار خون در کوتاه‌مدت و بلندمدت

اگر منظم قهوه بنوشید، تأثیر افزایشی قهوه بر فشار خون به صورتی که گفتیم در بدن شما روی نخواهد داد، چون نسبت به کافئین تحمل بیشتری پیدا کرده‌اید. در نتیجه، کافئین قهوه اثر طولانی‌مدتی بر فشار خون شما نمی‌گذارد و لازم نیست نگران خطر ابتلا به فشار خون بالا (Hypertension) باشید. با این حال، افرادی که فقط گاهی قهوه می‌خورند، حتی پس از نوشیدن یک فنجان قهوه هم افزایش خفیف تا متوسطِ فشار خون را تجربه می‌کنند که باز هم کوتاه‌مدت است و نهایتاً تا 3 ساعت ادامه دارد. اگر فشار خون بالا دارید، با استناد به همان پژوهش دانشکده پزشکی اوکلاهما به شما اطمینان می‌دهیم که مصرف روزانه قهوه تأثیر بلندمدت خاصی بر افزایش فشار خون یا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی نخواهد داشت. حتی بر اساس تحقیقات پزشکان اسپانیایی، نوشیدن 3 تا 5 فنجان قهوه در روز خطر مرگ زودرس و بروز بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. بعضی محققان از این هم فراتر می‌روند و معتقدند فواید قهوه برای سلامتی آن‌قدر زیاد است که در صورت مصرف منظم، بر هر گونه اثرات منفی بالقوه کافئین غلبه می‌کند. با این حال، برای درک بهتر تأثیر درازمدت قهوه بر سلامتی انسان به تحقیقات بیشتری نیاز داریم.

نوع قهوه و اثر آن بر فشار خون

مهم‌ترین عاملی که سطح تأثیر قهوه بر فشار خون شما را تعیین می‌کند، میزان کافئین قهوه است، اما روش دم‌آوری یا عصاره‌گیری، سایر ترکیبات شیمیایی موجود در نوشیدنی شما و به طور کلی نوع قهوه هم در این میان نقش مهمی بازی می‌کند. چطور؟ توضیح می‌دهیم.

• گونه قهوه: دانه‌های قهوه روبوستا به طور کلی، کافئین بیشتری نسبت به عربیکا دارند و تأثیر نوشیدنی تهیه‌شده از آن‌ها بر افزایش موقت فشار خون قوی‌تر خواهد بود.
• روش تهیه قهوه: اگر برای دم‌آوری قهوه از ابزارهای فیلتردار استفاده کنید، بسیاری از ترکیبات چربی مانند دی‌ترپن‌ها که با افزایش کلسترول، فشار خون شما را به‌طور غیرمستقیم بالا می‌برند، از قهوه جدا می‌شوند. در مقابل، قهوه ترک که فیلتر نمی‌شود، مقادیر بیشتری دی‌ترپن دارد.
• مواد افزودنی: قهوه تلخ بدون شکر، شیرین‌کننده، شیر، خامه یا افزودنی‌های دیگر تأثیر کمتری بر متابولیسم و میزان قند یا چربی خون شما دارد، اما تأثیر اصلی‌اش بر فشار خون را باید بر اساس میزان کافئین ارزیابی کرد.
• روش فرآوری: برخی افراد معتقدند قهوه سبز (که از دانه‌های فرآوری‌نشده تهیه می‌شود) به دلیل داشتن اسید کلروژنیک بالا به کاهش فشار خون کمک می‌کند.

قهوه کافئین‌دار یا قهوه دکافئینه؟

قهوه معمولی (Regular Coffee) بسته به گونه قهوه مورد استفاده و روش تهیه، حاوی مقداری کافئین است که می‌تواند باعث افزایش موقتی فشار خون شود. اما قهوه بدون کافئین (Decaffeinated Coffee) کافئین بسیار کمی دارد و تأثیرش بر فشار خون ناچیز است.

قهوه سرد و گرم و میزان کافئین آن‌ها

اگر بخواهیم از مقایسه میزان کافئین قهوه سرددم با قهوه گرم به نتیجه‌ای درمورد تأثیر قهوه بر فشار خون برسیم، باید عواملی مانند روش تهیه، زمان دم‌آوری و نسبت آب به قهوه را در نظر بگیریم. چطور؟ به خواندن ادامه دهید. حتماً می‌دانید که قهوه سرددم یا همان کلد برو (Cold Brew) با غوطه‌ورسازی (خیساندن) قهوه آسیاب‌شده در آب سرد و محیط یخچال برای مدت طولانی (12 تا 24 ساعت) تهیه می‌شود. این زمان تماس طولانی قهوه و آب باعث استخراج کافئین زیادی از ذرات قهوه می‌شود؛ پس قهوه سرددم کافئین نسبتاً بالایی دارد. از طرف دیگر، قهوه گرم را از تماس قهوه آسیاب‌شده با آب داغ به روش‌های مختلف (جوشاندن، چکانه‌ای، غوطه‌وری یا عصاره‌گیری با اسپرسوساز) در مدتی بسیار کوتاه‌تر (3 تا 5 دقیقه) تهیه می‌کنید. زمان دم‌آوری کوتاه‌تر باعث می‌شود میزان کافئین استخراج‌شده قهوه گرم کمتر از قهوه سرد باشد. البته گونه دانه قهوه، روش دم‌آوری (اندازه آسیاب، نسبت آب به قهوه و دمای آب) هم بر میزان کافئین تأثیر می‌گذارد، اما به طور کلی، قهوه سرد رقیق‌نشده کافئین بیشتری نسبت به حجم مشابه از قهوه گرم دارد.  

آیا مصرف قهوه برای افراد مبتلا به فشار خون بالا بی‌خطر است؟

اگر فشار خون بالا دارید و قهوه را به صورت منظم مصرف می‌کنید، نگران عواقب احتمالی نباشید. چون بدنتان نسبت به آن تحمل پیدا کرده است و تأثیر افزایشی قهوه بر فشار خون را تجربه نخواهید کرد. پس لازم نیست مصرف متعادل کافئین قهوه را محدود یا قطع کنید. برای اطمینان بیشتر، سؤال بالا را از پزشک خودتان هم بپرسید، ولی در صورت مصرف منظم مقدار متعادل قهوه (3 تا 5 فنجان در روز) پاسخ مشابهی می‌گیرید: مصرف قهوه برای افراد مبتلا به فشار خون بالا بی‌خطر است و حتی می‌تواند به دلیل خواص آنتی اکسیدانی آن فوایدی مانند کاهش انواع التهاب و تقویت سلامتی قلب داشته باشد. در صورت ابتلا به فشار خون بالا، فقط کافی است این دو نکته را رعایت کنید: 1. مراقب باشید مصرف کافئینتان از روزانه 400 میلی‌گرم (همان 3 تا 5 فنجان قهوه) بیشتر نشود. 2. اگر اخیراً فشار خون بالا برای شما تشخیص داده شده و قصد دارید نوشیدن قهوه را به صورت یک عادت روزانه جدید درآورید، بهتر است تا پس از مصرف دارو و کنترل فشار خون صبر کنید تا از تأثیر کوتاه‌مدت قهوه بر فشار خون هم در امان بمانید.  

روش ارزیابی تأثیر قهوه بر فشار خون شما

برای اینکه تأثیر نوشیدن قهوه بر فشارخون خود را با دقت بیشتری ارزیابی کنید، کافی است فشار خونتان را یک بار قبل از نوشیدن فنجان قهوه و بار دیگر 30 تا 120 دقیقه بعد از آن با فشارسنج بررسی کنید؛ اگر منظم قهوه نمی‌خورید و فشار خونتان بعد از قهوه بین 5 تا 10 واحد بالا رفت، احتمال دارد به اثرات کافئین حساس باشید، یعنی کافئین می‌تواند فشار خون شما را به سرعت افزایش دهد.   فراموش نکنید که ژنتیک تعیین‌کننده‌ترین عامل سرعت تجزیه کافئین در بدن شماست؛ پس ممکن است برخی افراد حتی با بیش از 400 میلی‌گرم کافئین در روز هم اثراتی مانند افزایش کوتاه‌مدت فشار خون را تجربه نکنند، ولی شما با مصرف کافئین کمتر از این مقدار هم با افزایش فشار خون روبرو شوید. اگر قصد دارید مصرف کافئین را برای پرهیز از این اثر کاهش دهید، به خودتان چند روز تا یک هفته زمان بدهید تا دچار عوارض ترک کافئین نشوید.

قهوه‌های مناسب برای افراد مبتلا به فشار خون بالا

با توجه به توضیحات بخش‌های قبلی، اگر فکر می‌کنید نسبت به کافئین قهوه حساس‌اید یا می‌خواهید تأثیر قهوه بر فشار خون خود را کنترل کنید، به سراغ قهوه بدون کافئین بروید یا مصرف قهوه سرددم را به حداقل برسانید.

راهکارهایی برای مدیریت تأثیر قهوه بر فشار خون

درمورد مصرف قهوه و تاثیرش بر فشار خونتان نگران‌اید؟ توصیه می‌کنیم انرژی‌تان را به جای نگرانی صرف عمل به راهکارهای این بخش کنید که کمک می‌کنند با اصلاح عادت‌های مختلف، سبک زندگی سالم‌تری داشته باشید.   1. با مصرف متعادل قهوه (3 تا 5 فنجان در روز)، میزان کافئین دریافتی خود را در حد سالم (کمتر از 400 میلی گرم) نگه دارید تا از اثر افزایشی قهوه بر فشار خون در امان باشید. 2. قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا را با هم نخورید، چون اثر تجمیعی کافئین آن‌ها باعث افزایش غیر طبیعی و آسیب‌رسان فشار خون شما خواهد شد. 3. بهترین زمان مصرف قهوه، ساعت 9 تا 11 صبح و بعد از وعده غذایی وسط روز است. ضمناً حواستان باشد از 5 ساعت قبل از ساعت خوابتان قهوه ننوشید. 4. با نوشیدن آب کافی، همیشه بدنتان را هیدراته نگه دارید تا تعادل فشار خون شما هم حفظ شود. 5. اگر فشار خون بالا دارید و مصرف‌کننده منظم قهوه نیستید، انواع قهوه کم‌کافئین یا بدون کافئین را انتخاب کنید. 6. غذاهای کم‌نمک و مواد کاهنده فشار خون مانند میوه‌ها، سبزیجات، آجیل، دانه‌ها و مغزها، حبوبات و پروتئین بدون چربی را در رژیم غذایی خود بگنجانید تا در صورت مصرف گاه‌گاه قهوه، کمتر دچار مشکل شوید. 7. فراموش نکنید ورزش و فعالیت بدنی منظم همراه رژیم غذایی سالم از بهترین راه‌ها برای کنترل فشار خون و تقویت سلامتی قلب است.

سخن پایانی

قهوه از پرطرفدارترین نوشیدنی‌های جهان است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف آن منجر به افزایش کوتاه‌مدت فشار خون می‌شود. با این حال، مصرف منظم و متعادل قهوه هیچ رابطه طولانی‌مدتی با افزایش فشار خون یا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی ندارد و حتی می‌تواند سلامتی قلب را تقویت کند. پس با خیال راحت به عادت نوشیدن مقدار متعادل قهوه ادامه دهید. اگر این مطلب از مجله قهوه برای شما مفید بود و به رفع ابهام‌هایتان درمورد تأثیر قهوه بر فشار خون کمک کرد، آن را با کسانی که به سلامتی‌شان اهمیت می‌دهید به اشتراک بگذارید.  

منبع

لینک منابع علمی مطلب  

سؤالات متداول

آیا قهوه فشار خون را پایین می‌آورد؟

برعکس، نوشیدن قهوه فشار خون را افزایش می‌دهد، اما این اثر معمولاً موقتی است و حداکثر تا 3 ساعت پایدار می‌ماند.

آیا قهوه اسپرسو فشار خون را بالا می‌برد؟

قهوه اسپرسو کافئین زیادی دارد و مانند همه انواع قهوه، فشار خون را پس از مصرف تا چند ساعت افزایش می‌دهد.

مناسب‌ترین قهوه برای فشار خون بالا کدام است؟

اگر فشار خون بالا دارید و منظم قهوه نمی‌نوشید، توصیه می‌کنیم به سراغ انواع قهوه کم‌کافئین یا بدون کافئین بروید.