آیا نوشیدن قهوه ناشتا برای بدن مضر است؟ بررسی علمی عوارض و راهکارها
2 هفته پیش
0
خیلی از ما صبح‌ها آن‌قدر عجله داریم که فرصتی برای خوردن صبحانه پیدا نمی‌کنیم. با این حال، برای شروع روز یک محرک انرژی‌بخش می‌خواهیم و قهوه معمولاً اولین انتخابمان است.
این روزها نوشیدن قهوه با معده خالی به رفتار رایجی تبدیل شده؛ چه برای کسانی که فرصت صبحانه ندارند، چه آن‌هایی که به قهوه ناشتا عادت کرده‌اند.
اما آیا این عادت بی‌خطر است؟ متخصصان تغذیه چه نظری درباره عوارض قهوه ناشتا دارند؟ آیا زیاد نوشیدن قهوه با معده خالی ممکن است به معده آسیب برساند؟
در این مطلب مجله قهوهعوارض قهوه ناشتا را از دید علم پزشکی بررسی می‌کنیم و می‌گوییم چه کسانی باید در مصرف قهوه اول صبح احتیاط بیشتری به خرج دهند.
اگر سلامتی مغز و قلب و معده به اندازه شروع پرانرژی روز برایتان مهم است، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
چرا نوشیدن قهوه با معده خالی در صبح این‌قدر محبوب است؟
مردم دنیا به حدی قهوه دوست دارند که در بسیاری کشورها پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌شان بعد از آب، قهوه است. آمار جهانی دقیقی از کسانی که قهوه صبحگاهی را با معده خالی می‌خورند وجود ندارد، ولی آن‌طور که انجمن ملی قهوه آمریکا اعلام کرده، نود درصد قهوه‌خورهای این کشور روزشان را قبل از صبحانه با قهوه شروع می‌کنند.
این میزان محبوبیت دلایل مختلفی دارد که مهم‌ترینش غلبه سریع بر خستگی و خواب‌آلودگی با اثر کافئین و افزایش انرژی و هشیاری است. البته احتمالاً دیگر فواید قهوه مانند بهبود خلق و خو و عملکرد شناختی مغز، تقویت توان فیزیکی برای ورزش، کمک به کاهش وزن و بالاخره محافظت در برابر بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲، آلزایمر و مشکلات قلبی هم برای بسیاری از افراد اهمیت دارد.
می‌توان گفت نوشیدن قهوه ناشتا بسیار محبوب است چون:
- بعضی‌ها می‌گویند تا اولین جرعه قهوه را نخورند، ذهنشان بیدار و فعال نمی‌شود و احساس خستگی و خواب‌آلودگی در تنشان می‌ماند.
- تعداد زیادی شاغل‌اند ولی نمی‌توانند برای صبحانه خوردن وقت بگذارند و به انرژی فوری و بیداری سریع نیاز دارند.
- بعضی افراد از کاهش اشتها یا حس سبکی پس از آن لذت می‌برند و عمداً سراغ نوشیدن قهوه با معده خالی می‌روند.
حواستان باشد که این عادت محبوب برای همه مفید نیست و ممکن است در افراد دچار مشکلات گوارشی یا کسانی که آستانه تحملشان به کافئین پایین‌تر است عارضه یا ناراحتی‌های آزاردهنده‌ای ایجاد کند.
در ادامه، عوارض قهوه ناشتا را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم.
عوارض احتمالی خوردن قهوه ناشتا — از اضطراب تا مشکلات گوارشی
اگر منظم قهوه می‌خورید و ناراحتی گوارشی خاصی ندارید، احتمالاً قهوه قبل از صبحانه شما را درگیر مشکل خاصی نمی‌کند، چون بدنتان در طول زمان با تاثیرات کافئین سازگار شده است.
در واقع، بسیاری از متخصصان تغذیه با اشاره به پیچیدگی و کارآمدی دستگاه گوارش، این عادت را بی‌ضرر می‌دانند. اما این روزها با گسترش نفوذ شبکه‌های اجتماعی، باورهای درست و نادرست زیادی درمورد اثرات قهوه بر معده می‌شنویم.
بیایید این باورها را از دید علمی بررسی کنیم.
تحریک بیش از حد اسید معده و رفلاکس
رفلاکس معده به مری (GERD) در واقع یک بیماری است که در اثر بسته نشدن درست دریچه بین معده و مری پیش می‌آید. در این حالت محتویات معده شما، یعنی مواد غذایی، نوشیدنی‌ها و اسید معده به مری برمی‌گردد و باعث احساس سوزشی در قفسه سینه می‌شود که به آن سوزش سر دل (Heartburn) می‌گوییم.
شاید شنیده باشید که قهوه باعث رفلاکس و سوزش سر دل می‌شود، اما نتیجه تحقیقات در این مورد قطعی نیست؛ مثلاً مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۰ با همکاری دانشکده‌های پزشکی هاروارد و بوستون انجام شد، افزایش علائم رفلاکس شرکت‌کنندگان را پس از نوشیدن قهوه، چای یا سودا (نوشابه) حاوی کافئین ثابت کرد.
اما دو سال بعد پژوهشگران دانشگاه پاریس با بررسی اثر قهوه بر معده و سیستم گوارشی نشان دادند که عواملی مانند چاقی و سایر بیماری‌های مزمن فرد باعث رفلاکس می‌شود نه قهوه.
متخصص تغذیه کلینیک کلیولند این تناقض را این‌طور توضیح می‌دهد: «قهوه تولید اسید معده را بالا می‌برد و دریچه بین معده و مری را شل می‌کند. بنابراین وقتی قهوه می‌خورید، هم در معده‌تان اسید بیشتری ترشح می‌شود و هم این اسید اضافی راحت‌تر به مری شما برمی‌گردد. بنابراین احتمال دارد علائم رفلاکس را با شدت و تناوب بیشتری تجربه کنید».
در واقع، اگر مستعد یا مبتلا به رفلاکس یا سوزش سر دل باشید، ممکن است نوشیدن قهوه با معده خالی باعث تشدید مشکلتان شود.
قهوه و زخم‌های گوارشی
وقتی از زخم‌های دستگاه گوارش حرف می‌زنیم، منظورمان زخم‌هایی است که که در معده یا روده کوچک ایجاد می‌شود و به درد و سوزش معده، نفخ و سوزش سر دل می‌انجامد.
شاید شنیده باشید که استرس و انواع خوراکی‌ها یا نوشیدنی‌ها از جمله قهوه باعث زخم معده می‌شود، اما تحقیقات چیز دیگری می‌گوید.
اول به علت‌های اصلی زخم معده بپردازیم:
- عفونت‌های ناشی از هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) که پوشش محافظ معده شما را از بین می‌برند و باعث آسیب اسید معده به بافت‌های این اندام می‌شوند؛
- مصرف بیش‌ازحد از بعضی داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفین و آسپرین.
مطالعات مختلف نشان داده که قهوه در این میان نقش خاصی ندارد. مثلاً سال ۲۰۱۳ پژوهشی درمورد رابطه مصرف قهوه با تشکیل زخم‌های گوارشی در بیش از هشت هزار ژاپنی انجام شد. نتایج نشان داد که حتی نوشیدن روزانه بیش از سه فنجان قهوه هم ارتباط معناداری با ابتلا به زخم معده ندارد.
حواستان باشد: قهوه عامل زخم معده نیست، اما رابطه مستقیم قهوه و اسید معده که در بخش قبلی گفتیم می‌تواند علائم مبتلایان به زخم‌های گوارشی را بدتر کند.
افزایش اضطراب و ضربان قلب
اضطراب و تپش قلب بعد از قهوه برای شما هم آشنا است، نه؟ ممکن است دست کم یک بار این مورد را تجربه کرده باشید. در واقع، افزایش ضربان قلب از رایج‌ترین عوارض قهوه ناشتا به حساب می‌آید.
چرا؟ چون وقتی با معده خالی قهوه می‌خورید بدنتان کافئین را سریع‌تر جذب می‌کند. این جذب سریع با تشدید اثرات کافئین همراه است و می‌تواند موجب تپش قلب، افزایش موقتی فشار خون، احساس اضطراب، عصبانیت یا تحریک‌پذیری شما شود.
تأثیر بر سطح قند خون و گرسنگی کاذب
قهوه و گرسنگی رابطه پیچیده‌ای دارند؛ اگر قهوه صبحگاهی‌تان را با شکر زیاد بخورید، قند خونتان بالا می‌رود و به سرعت پرانرژی می‌شوید. اما ممکن است ساعتی بعد احساس گرسنگی و خستگی عجیبی به شما دست دهد. این وضعیت ناشی از افت ناگهانی قند خون است.
بدترین کار در این حالت این است که به جای صبحانه یا خوراکی‌های سالم به سراغ یک فنجان قهوه دیگر با شکر بیشتر یا خوراکی‌های پرقند بروید.
افزایش فعالیت روده‌ها
یک‌سوم افراد به فاصله چهار تا سی دقیقه بعد از نوشیدن قهوه صبحگاهی‌شان افزایش فعالیت روده‌ها و نیاز به تخلیه مدفوع را تجربه می‌کنند.
پژوهشگران می‌گویند این تأثیر به اسیدهای موجود در قهوه برمی‌گردد که با افزایش تولید بعضی هورمون‌ها، حرکت روده‌ها را افزایش می‌دهند.
البته درست مشخص نیست که نوشیدن قهوه با معده خالی روده‌ها را سریع‌تر فعال می‌کند یا نه. اما یافته‌هاگویای آن است که قهوه کافئین‌دار به اندازه غذا و 23 درصد بیشتر از قهوه بدون کافئین به این اثر مُلَیِن می‌انجامد.
آیا قهوه ناشتا برای همه مضر است؟ چه کسانی باید بیشتر احتیاط کنند؟
همان‌طور که گفتیم، عوارض قهوه ناشتا را همه افراد تجربه نمی‌کنند، چون با مصرف منظم قهوه، بدن به اثرات کافئین عادت می‌کند.
ولی اگر در یکی از این گروه‌ها قرار می‌گیرید بهتر است در نوشیدن قهوه با معده خالی احتیاط کنید:
- مبتلایان به بیماری‌های قلبی؛
- مبتلایان به مشکلات گوارشی، به‌ویژه زخم معده و رفلاکس؛
- کسانی که معمولاً قهوه کافئین‌دار نمی‌نوشند؛
- افراد دچار حملات اضطراب (برای پرهیز از تحریک سیستم عصبی، افزایش ضربان قلب و تشدید علائم اضطراب)؛
- مبتلایان به دیابت (برای پرهیز از نوسان یا افت ناگهانی قند خون)؛
- افراد دچار اختلال خواب؛
- افرادی که به کافئین حساسیت دارند؛ یعنی حتی با مصرف مقدار کمی کافئین، اثرات آن را سریع‌تر و شدیدتر از دیگران احساس می‌کنند. البته این حساسیت به عادت مصرف مربوط نمی‌شود و بیشتر ناشی از ژن‌ها و سوخت‌وساز کافئین در بدن است.
راهکارهای کاهش عوارض قهوه ناشتا
شما هم یکی از شرایط بخش قبلی را دارید؟ نگران نباشید؛ پزشکان و متخصصان تغذیه برای کاهش عوارض قهوه ناشتا راهکارهایی معرفی کرده‌اند که در ادامه با هم مرورشان می‌کنیم.
ترکیب قهوه با صبحانه سبک
اگر اصرار دارید قهوه صبحگاهی‌تان را قبل از شروع صبحانه بنوشید، کمی خامه، شیر کم‌چرب لبنی یا شیر گیاهی دلخواهتان را به آن اضافه کنید. لبنیات کم‌چرب مانع تأثیر اسید معده بر پوشش معده شما می‌شود و از سوزش سر دل جلوگیری می‌کند.
نکته: چربی موجود در شیر علائم رفلاکس را در برخی افراد تشدید می‌کند.
اما بهترین راه کاهش عوارض قهوه ناشتا ترکیب قهوه با یک صبحانه سبک است. به این دلیلِ ساده که وجود غذا در معده، جذب کافئین را در جریان خون کاهش می‌دهد و شدت اثرات آن را کنترل می‌کند.
ضمناً متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند این مواد را در صبحانه‌تان بگنجانید تا از هرگونه عوارض احتمالی قهوه دور بمانید:
- نان تست تهیه‌شده از غلات کامل و فیبر، غلات صبحانه و اوت‌میل که با جذب قهوه موجود در معده به خنثی کردن اسیدهای معده کمک می‌کنند.
- چربی‌های سالم مانند آووکادو، آجیل و انواع کره تهیه‌شده از مغزها (کره بادام زمینی و..) که التهاب ناشی از افزایش اسید معده را کم می‌کنند.
- مواد غنی از پروتئین مانند تخم مرغ، ماست و پنیر که سرعت هضم و جذب کافئین را کاهش می‌دهند.
انتخاب نوع قهوه ملایم‌تر برای معده
اگر نمی‌خواهید نوشیدن قهوه با معده خالی را کنار بگذارید به این توصیه‌ها توجه کنید:
- از انواع قهوه با میزان کافئین یا اسیدیته (ترشی) کمتر استفاده کنید؛
- سراغ قهوه با درجه رست پایین‌تر لایت و مدیوم بروید؛
- ترکیبی را بخرید که درصد روبوستای پایین‌تر و عربیکای بیشتری داشته باشد.
زمان‌بندی هوشمندانه برای قهوه‌نوشی
بعضی با توجه به واکنش متفاوت بدن افراد نسبت به کافئین و قهوه می‌گویند نمی‌توان زمان‌بندی بهینه‌ای برای عادت به قهوه‌نوشی قائل شد.
ولی اگر بخواهید از عوارض قهوه ناشتا در امان بمانید، بهترین زمان مصرف قهوه صبحگاهی بین ساعت ۹ تا ۱۱ است. می‌پرسید چرا؟ چون وقتی تازه بیدار شده‌اید میزان هورمون کورتیزول (همان هورمون استرس) در بدن شما بالا است. حالا اگر بلافاصله قهوه بخورید، تداخل کافئین با کورتیزول باعث می‌شود علائمی مانند اضطراب، بی‌قراری، تپش قلب، افزایش فشار خون و تحریک‌پذیری را با شدتی آزاردهنده تجربه کنید.
جمع‌بندی: نوشیدن قهوه ناشتا؛ بله یا خیر؟
افرادی که سالم‌اند و بیماری قلبی، دیابت یا مشکل گوارشی خاصی ندارند معمولاً عوارض قهوه ناشتا را تجربه نمی‌کنند. با این حال، اگر منظم قهوه نمی‌خورید یا به کافئین حساسیت دارید ممکن است گاهی بعد از نوشیدن قهوه با معده خالی دچار تپش قلب یا ناراحتی‌های گوارشی شوید.
راهکارهایی که در این مطلب معرفی کردیم برای کاهش یا رفع عوارض قهوه ناشتا معجزه می‌کند؛ البته به شرطی که قهوه تازه و باکیفیت بنوشید.
فروشگاه قهوه ریو مجموعه‌ای متنوع از قهوه‌های دمی را عرضه می‌کند که در میانشان گزینه‌های ملایم‌تر برای معده‌های حساس فراوان است. برای یافتن قهوه صبحگاهی دلپذیری که بدون اضطراب یا ناراحتی گوارشی همراهی‌تان کند به صفحه خرید قهوه دمی ریو سر بزنید.
روز با ریو سبُک‌تر و آرام‌تر شروع می‌شود.
